Woda izotoniczna, hipertoniczna, a może hipotoniczna?

W aptekach możesz kupić różnego rodzaju preparaty, które mogą być stosowane do płukania i higieny nosa. Preparaty te różnią się składem, zarówno jeśli chodzi o substancje pomocnicze, jak i główny komponent. W preparatach donosowych bazę stanowią najczęściej woda izotoniczna, roztwór hipertoniczny i roztwór hipotoniczny. Preparaty stworzone na bazie tych roztworów mają różne zastosowanie i odmienne wskazania. Wyjaśniamy, kiedy i w jaki sposób z nich korzystać.

PM-PL-OTRI-23-00118

Zanim przejdziemy do omawiania poszczególnych roztworów, skupmy się na tym, czym jest izotoniczność i dlaczego jest taka ważna. Aby to zrozumieć, musimy zapoznać się ze zjawiskiem osmozy. Osmoza to zachodzące spontanicznie zjawisko, w wyniku którego dochodzi do przenikania rozpuszczalnika (np. wody) przez membranę półprzepuszczalną z roztworu o niższym stężeniu substancji rozpuszczonej do roztworu o stężeniu wyższym, czyli prowadzi do wyrównania stężeń obu roztworów. Różne roztwory mają różną ilość rozpuszczalnika, i tak roztwór, z którego ubywa rozpuszczalnika, nazywa się hipotonicznym, tego, w którym przybywa, nazywa się hipertonicznym. Gdy roztwory pozostają w równowadze osmotycznej, mówi się, że są izotoniczne względem siebie. Dlatego roztwory izotoniczne są "zgodne" z warunkami panującymi w odsłoniętych tkankach, między innymi w śluzówce nosa.

Roztwór izotoniczny jest roztworem, który ma dokładnie takie samo stężenie chlorku sodu jak to, z którym go porównujemy. Roztwory izotoniczne w preparatach donosowych mają taką samą zawartość chlorku sodu jak ludzkie tkanki i właśnie dzięki temu nadają się do przepłukiwania ran czy higieny nosa. Rozwór izotoniczny może służyć też do irygacji nosa, w celu utrzymania higieny i oczyszczenia z alergenów oraz do nebulizacji, w celu nawilżenia i oczyszczenia dróg oddechowych. Roztwór izotoniczny idealnie nadaje się do toalety nosa, zarówno tej codziennej, jak i tej związanej z katarem. Preparat stworzony na bazie roztworu izotonicznego pozwoli oczyścić nos i pozbyć się zalegających w nim zanieczyszczeń. Jeśli lekarz lub farmaceuta zaleci ci lek donosowy, przed jego podaniem zawsze warto użyć preparatu izotonicznego, który oczyści nozdrza i pozwoli podawanemu donosowo lekowi dotrzeć do głębi nozdrzy.

Apteczne półki uginają się po ciężarem różnego rodzaju preparatów, których można używać do codziennej higieny nosa. Jak wybrać ten właściwy? Przede wszystkim warto sprawdzić jego skład, można samemu zapoznać się z informacjami zawartymi na opakowaniu lub poprosić o pomoc farmaceutę. Jeśli kupujesz izotoniczny preparat do higieny nosa, zadbaj o to, by nie miał w składzie konserwantów. To bardzo ważne, gdyż najczęściej używanym w izotonicznych aerozolach do nosa konserwantem jest chlorek benzalkoniowy, który przy dłuższym stosowaniu może powodować przesuszenie błony śluzowej, a nawet kontaktowe zapalenie skóry [1]. Powinien za to zawierać substancje o działaniu nawilżającym, dzięki czemu zadba o to, aby śluzówka nosa nie była przesuszona, świetnie sprawdzi się tu np. wyciąg z aloesu. Preparat, który spełnia wszystkie wymienione wymagania – jest izotoniczny, nie zawiera konserwantów, posiada w składzie wyciąg z aloesu, a co za tym idzie doskonale oczyszcza i nawilża nos, to aerozol do nosa Otrivin Oddychaj Czysto. Zawarta w nim izotoniczna woda morska rozrzedza i rozluźnia śluz, wypłukując go wraz z nadmiarem zanieczyszczeń, takimi jak pyłki, alergeny oraz wirusy przeziębienia i grypy.

Wyciąg z aloesu w aerozolu z roztworem soli morskiej łagodzi podrażnienia górnych dróg oddechowych i nawilża suche przewody nosowe, co może być spowodowane niską wilgotnością wskutek przepływu powietrza, klimatyzacji lub centralnego ogrzewania.

Słownik języka polskiego podaje, że -hiper to pierwszy człon wyrazów złożonych wskazujący na nadmiar lub ponadwymiarowość czegoś albo wskazujący na wielkość lub wysoki poziom czegoś [2]. Człon ten pochodzi od greckiego -hyper, co oznaczało "nad, ponad". To językowe wprowadzenie bardzo dobrze zaznacza nam, z jakim roztworem mamy do czynienia. Roztwór hipertoniczny to taki, w którym chlorku sodu jest "za dużo", jest go więcej niż w płynach występujących w ciele człowieka takich jak łzy czy… katar. Roztwory hipertoniczne mają wyższe stężenie chlorku sodu, dzięki temu woda przemieszcza się w ich kierunku. Preparat hipertoniczny "przyciąga" katar, dzięki czemu pozwala oczyścić nos, gdyż podanie takiego płynu do nosa powoduje napływ wody do jamy nosowej i udrożnienie zalegającej wydzieliny.

Dzięki temu roztwory hipertoniczne nadają się do spryskiwania i zakrapiania nosa w celu jego udrożnienia i odblokowania, irygacji nosa i nebulizacji. Trzeba jednak pamiętać, że nebulizacji przy użyciu płynu hipertonicznego nie można wykonywać przed snem.

Minusem roztworów hipertonicznych jest to, że stosowane zbyt długo mogą prowadzić do wysuszenia śluzówki nosa, dlatego do codziennej toalety lepiej używać roztworów izotonicznych, najlepiej takich, które zawierają dodatkowo substancje nawilżające.

Jak łatwo się domyślić, przedrostek hipo- jest przeciwieństwem hiper- i jest to pierwszy człon wyrazów złożonych oznaczający: "pod, poniżej, poniżej normy" [3]. Takie roztwory nie mają zastosowania do higieny nosa. Znajdują zastosowanie w napojach dla sportowców i płynach nawadniających, które stosujemy np. w czasie biegunki czy wymiotów.

Katar katarowi nierówny

Wszyscy mamy czasem katar. Traktujemy go jak niegroźną przypadłość, czasem bagatelizujemy. Niesłusznie wierzymy, że leczony trwa tydzień, a nieleczony 7 dni. Katar to nie tylko niedogodność, to choroba, która wymaga leczenia. Bez względu na to, czy jest to katar infekcyjny czy przewlekły, czy jest skutkiem alergii czy ma inne podłoże, wymaga leczenia. Nieleczony może prowadzić do powikłań. Katar, bez względu na jego rodzaj, potrzebuje poważnego traktowania.

PM-PL-OTRI-23-00069

Katar to powszechne określenie na nieżyt nosa, czyli zapalenie błony śluzowej nosa. Taki stan zapalny błony śluzowej traktowany jest jako odrębna jednostka chorobowa, ale może być też objawem towarzyszącym chorobom dróg oddechowych (np. grypa, zapalenie zatok) [1]. Nieżyt nosa dzielimy na ostry prosty nieżyt nosa oraz nieżyty przewlekłe, wśród których wyróżniamy alergiczny nieżyt nosa i niealergiczny nieżyt nosa, nazywany inaczej idiopatycznym lub naczynioruchowym nieżytem nosa [2].

Ostry prosty nieżyt nosa potocznie nazywany katarem to choroba, którą najczęściej powodują wirusy. Za infekcję odpowiadają przede wszystkim adenowirusy, rhinowirusy oraz wirusy grypy i paragrypy [3]. Ostry prosty nieżyt nosa mogą wywoływać także bakterie, np. Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis i Haemophilus influenzae [4], choć bakteryjne zapalnie błony śluzowej nosa jest najczęściej wynikiem nadkażenia bakteryjnego wcześniejszej infekcji wirusowej.

Najważniejszym objawem ostrego prostego nieżytu nosa jest oczywiście katar, na początku wodnisty, potem gęstszy. Może towarzyszyć mu obrzęk błony śluzowej nosa. Objawy te, zwłaszcza w połączeniu, dają poczucie zatkanego nosa i utrudniają oddychanie. Spływająca po tylnej ścianie gardła wydzielina może podrażniać gardło i powodować infekcję gardła. Z tego samego powodu może pojawiać się kaszel.

W czasie trwania choroby można odczuwać dodatkowo bóle głowy oraz swędzenie i nadmierne łzawienie oczu [5].

W czasie leczenia ostrego prostego nieżytu nosa należy odpoczywać, najlepiej leżeć w łóżku i pić dużo płynów. Poza tym leczenie przebiega objawowo, w razie bólu głowy lub wystąpienia gorączki należy sięgnąć po środki przeciwbólowo-przeciwgorączkowe [6].

Bardzo ważne jest oczyszczanie i udrażnianie nosa, aby umożliwić swobodne oddychanie. W tym celu należy stosować donosowe preparaty w aerozolu. Dobrej jakości preparat powinien wyróżniać się naturalnym składem, brakiem konserwantów i dodatkiem składników o działaniu nawilżającym śluzówkę. Wszystkie te wymagania spełnia Aerozol do nosa Otrivin Oddychaj Czysto, który przeznaczony jest do stosowania w codziennej pielęgnacji nosa oraz podczas kataru. Preparat rozrzedza i rozluźnia zalegającą w nosie wydzielinę, przez co ułatwia jej usunięcie, a obecny w składzie wyciąg z aloesu nawilża śluzówkę .

Niealergiczny przewlekły nieżyt nosa bywa też nazywany nieżytem naczynioruchowym lub nieżytem idiopatycznym. Jest to choroba niezapalana, której istotą jest poszerzenie naczyń krwionośnych w jamie nosowej, co skutkuje obrzękiem błony śluzowej i katarem. Choć istnieje wiele teorii na to, jakie są przyczyny takiego nieżytu, to świat medycyny podkreśla, że podłoże choroby wciąż określa się jako nieznane [7]. Wiadomo natomiast, że taki rodzaj nieżytu częściej pojawia się u kobiet niż u mężczyzn i zwykle występuje u osób dorosłych, powyżej 20. roku życia [8].

Do obrzęku śluzówki dochodzi wskutek pojawienia się drażniących błonę śluzową czynników [9]. Zalicza się do nich suche powietrze, nagłe zmiany temperatury (np. wywołane przez klimatyzację), dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza, ostre zapachy czy pikantne potrawy. Niektóre obserwacje pozwalają sądzić, że pojawienie się kataru może mieć związek z wahaniami stężeń hormonów, gdyż choroba występuje m.in. u kobiet będących w ciąży [10].

Odrębną formą przewlekłego nieżytu nosa jest jego polekowa forma [11].

Leczenie polega głównie na unikaniu drażniących czynników, co czasem wymaga zmiany stylu życia, a nawet wykonywanego zawodu [12]. Wspomagająco stosuje się wspomniane wyżej, wysokiej jakości preparaty donosowe.

Katar alergiczny zdecydowanie różni się od nieżytu nosa wywołanego infekcją. Alergiczny nieżyt nosa to choroba przewlekła, którą trudno wyleczyć, charakteryzuje się uporczywym, najczęściej wodnistym katarem, który pojawia się w czasie kontaktu z alergenem. (Nie wszystkie alergie są sezonowe, niektóre trwają cały rok, np. alergia na roztocza). Oprócz kataru występuje uczucie zatkanego nosa, kichanie, swędzenie nosa, a czasem też swędzenie, zaczerwienienie i łzawienie oczu. Dodatkowo mogą pojawiać się wysypka lub inne objawy skórne [13].

Alergiczny nieżyt nosa pojawia się wtedy, kiedy układ odpornościowy nieprawidłowo reaguje na alergen, który organizm próbuje zwalczyć. Wtedy powstaje stan zapalny i pojawia się obrzęk śluzówki nosa, któremu towarzyszy katar [14].

Leczenie przebiega dwutorowo, po pierwsze, jeśli tylko to możliwe, należy unikać alergenów, po drugie trzeba stosować leczenie antyalergiczne i objawowe. Żeby unikanie alergenów było możliwe, trzeba ustalić, co wywołuje alergię, w tym celu należy wykonać badanie otolaryngologiczne oraz testy alergiczne. Niezwykle ważna jest też samoobserwacja, która odpowie na pytanie, w jakich sytuacjach występuje i nasila się alergia. Po drugie warto rozważyć podawanie leków przeciwhistaminowych. Ulgę przynosi stosowanie leków donosowych, które redukują katar, zmniejszając produkcję wydzieliny, dzięki czemu nos zostaje udrożniony, a oddychanie staje się łatwiejsze. Najlepiej wybierać preparaty przeznaczone dla osób, które cierpią na przewlekły alergiczny katar nosa, np. Otrivin Allergy.

Otrivin Allergy to lek stworzony z myślą o tych, którzy zmagają się z katarem alergicznym. Formuła preparatu została opracowana w taki sposób, aby nie tylko odblokowywał nos, ale także hamował reakcje alergiczne. Otrivin Allergy to unikalny lek łączący substancję przeciwhistaminową z substancją obkurczającą błonę śluzową nosa, dzięki czemu skutecznie łagodzi najczęstsze objawy kataru alergicznego: redukuje produkcję wydzieliny i ułatwia oddychanie. Może być stosowany u dorosłych oraz u dzieci powyżej 6 lat.

Niezbędnik alergika

Jeśli czekasz na wiosnę, na czas, w którym pąki strzelają zielenią, kwiaty zaczynają kwitnąć, a liście drzew delikatnie szumieć przy powiewach ciepłego wiatru i myślisz, że wszyscy mają tak samo i nie mogą doczekać się jej nadejścia, jesteś w błędzie. Alergikom nadejście wiosny spędza sen z powiek, nic w tym dziwnego, w Polsce chorych uczulają najczęściej pyłki traw, chwastów i drzew [1].

PM-PL-OTRI-23-00070

O alergii mówi się, że jest chorobą cywilizacyjną XX i XXI w., jednak jej objawy opisywano już wcześniej. Samo słowo "alergia" wskazuje już, z jaką chorobą mamy do czynienia, pochodzi ono z greki i składa się z dwóch innych słów: allos – odmienny, ergos – reakcja [2]. Alergia to właśnie taka "inna" – nadmierna, nieprawidłowa – reakcja układu odpornościowego na alergen [3]. Zetknięcie się osoby zdrowej z takim czynnikiem nie powoduje żadnej reakcji, jest ono dla organizmu obojętne.

Alergiczny nieżyt nosa to obrzęk błon śluzowych nosa wywołany alergenami wziewnymi, zarówno sezonowymi, jak i całorocznymi [4].

W Polsce na alergiczny nieżyt nosa choruje ok. 22 proc. populacji, a chorych uczulają najczęściej pyłki traw (np. wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa i żyto), chwastów (np. bylica pospolita, babka lancetowata) oraz drzew (np. brzoza, leszczyna, jesion, wierzba, dąb) [5]. Ponieważ pylenie powtarza się mniej więcej w tych samych okresach w roku, mówimy o sezonowości pyleń, a samą alergię określamy mianem sezonowej. Poza pyłkami roślin alergię sezonową mogą wywoływać także zarodniki pleśni.

W Polsce rośliny pylą najintensywniej w okresie wiosenno-letnim, ale np. leszczyna zaczyna pylić już w styczniu [6]. Alergicy muszą być więc gotowi na zaostrzenia przez cały rok.

Osoby cierpiące na alergię powinny być przygotowane na to, że jej uciążliwe objawy mogą pojawić się w każdej chwili. Podstawę wyposażenia niezbędnika, który zawsze powinien mieć przy sobie alergik, stanowi kalendarz pyleń. Można go wydrukować lub zapisać w formie elektronicznej w smartfonie, ale zdecydowanie lepiej jest korzystać z bieżących, stale aktualizowanych komunikatów dotyczących pylenia. Do tego celu możesz używać przeznaczonych dla alergików aplikacji lub serwisów tematycznych, na których publikowane są komunikaty o pyleniu.

Otrivin Allergy to lek, który dzięki zawartym w nim substancjom czynnym hamuje reakcję alergiczną. Zmniejsza przekrwienie błony śluzowej, a tym samym jej obrzęk. Preparat działa w sposób, który nie zaburza czynności rzęsek nabłonka jamy nosowej, a więc nie zaburza naturalnych procesów. Otrivin Allergy zmniejsza katar i ułatwia oddychanie. Lek działa na tyle długo, że dla utrzymania komfortu oddychania wystarczą 3–4 dawki dziennie. Ma wygodną postać aerozolu, mogą stosować go dorośli i dzieci, które ukończyły 6. rok życia, przy czym dzieci do 12. roku życia powinny korzystać z preparatu pod nadzorem dorosłych.

Z pomocą alergikom przychodzą nie tylko leki, ale także… technologia. Jakość życia osób uczulonych na pyłki roślin z pewnością poprawi oczyszczacz powietrza. Producenci oczyszczaczy podają, że ich produkty potrafią wyłapać z powietrza nawet ponad 99 proc. smogu, pyłków, kurzu i sierści [7].

Suszenie ubrań na rozstawionej w mieszkaniu suszarce to proszenie się o to, aby osiadły na nich alergeny. Jeszcze łatwiej o to wtedy, gdy suszymy ubrania na tarasie, balkonie lub w ogródku. Z pomocą przyjdzie suszarka bębnowa, która pomoże ograniczyć kontakt z alergenami.

Jeśli jesteś szczęśliwym posiadaczem domu z ogrodem, nie dla ciebie kwietne łąki. Koniecznie zadbaj o to, aby trawniki były koszone regularnie. Jeśli jesteś uczulony na pyłki trawy, najlepiej żebyś nie kosił trawy osobiście. Koszenie musi być na tyle częste, aby uniknąć kwitnienia i pylenia. Zrób też przegląd roślinności w ogrodzie, być może któraś z roślin w nim rosnących również cię uczula.

Osoby ze skłonnością do alergii powinny szczególną uwagę zwracać na tekstylia w swoim domu. Alergeny osiadają na zasłonach, narzutach i pokryciach sof, kanap czy foteli. Jeśli objawy alergii nasilają się po powrocie do domu, przeanalizuj, gdzie może znajdować się siedlisko alergenów. Jeśli katar daje się we znaki, rozważ rezygnację z niektórych elementów wyposażenia wnętrza. Jeśli alergikiem jest dziecko, ogranicz w jego pokoju ilość pluszaków i tekstylnych zabawek. Zadbaj, aby te, z którymi nie może się rozstać, były prane wystarczająco często.

Alergik, lub rodzice małego alergika, powinien wyposażyć się przede wszystkim w wiedzę. Rzetelna edukacja na temat schorzenia, z którym się mierzysz, pomoże ci w każdym aspekcie życia. Rozumienie choroby i ograniczeń, jakie się z nią wiążą, pomogą ci zorganizować się tak, aby uniknąć zaostrzeń alergii, zarówno wtedy, kiedy kupujesz kwiaty na balkon, jak i wtedy, kiedy planujesz wakacyjny wyjazd.